Vlindergeliefden

Veel exlibrisliefhebbers tonen op hun boekmerk meer dan alleen hun naam en het woord exlibris. Sinds jaar en dag is het vanzelfsprekend dat op het boekmerk herkenbare zaken worden afgebeeld die bijvoorbeeld kunnen verwijzen naar de eigenaar of naar een thema. Het afbeelden van thema’s die verwijzen naar de klassieke mythologie is de laatste jaren zeer geliefd. Het is een kunstzinnig genot om dergelijke thematische exlibris van verschillende kunstenaars te vergelijken.

Sinds een paar jaar zijn ook Chinese exlibrislief hebbers het mondiale exlibriswereldje binnengewandeld en ze zijn inmiddels druk doende met het geven van opdrachten. Wat ons nu opvalt is het feit dat deze Chinese verzamelaars vaak dezelfde thema’s kiezen als hun Europese collega’s. Dat verbaast ons.
Waarom kiezen ze Europese klassieke thema’s als hun Chinese cultuur talloze thema’s kent in, bijvoorbeeld, de Chinese mythologie, sprookjes en legenden. Denk bijvoorbeeld aan de prent die de Chinese graficus Niu Mingming in de zomer van 2013 gemaakt heeft als kwartaalbijlage voor Exlibriswereld. Het Chinese scheppingsverhaal staat bij deze prent centraal.

Omdat wij de laatste jaren diverse keren in China gereisd hebben en er een goed contact is met een aantal Chinese kunstenaars, hebben we hen exlibris op onze naam laten maken. Uiteraard stellen we het dan op prijs, dat zo’n exlibris een Chinese uitstraling heeft. Sinds enige tijd hebben we betreffend het thema voor zo’n exlibris ook gedacht aan een Chinees onderwerp. In de Chinese literatuur kwamen we het volksverhaal over de ‘Vlindergeliefden’ tegen en dat sprak ons zeer aan. Temeer omdat er bij dit volksverhaal ook een muzikale vertolking bestaat. U kunt deze muziek beluisteren op YouTube: The Butterfly Lovers, Concerto van Takako Nishizaki. Of: Butterfly Lovers, Erhu Concerto. We werden gegrepen door zowel het verhaal als de muziek.

Tijdens exlibrisbijeenkomsten bespraken we het thema met zowel Chinese als Europese kunstenaars, waaronder Chen Xiaofeng, Vladimir Zuev, Elena Hlodec, Ivan Rusachek en Ulyana Turchenko. Zowel van Chinese zijde als van de Europese kant werd enthousiast gereageerd op het voorstel en was het verhaal een succes.

Dit verhaal gaat over het meisje Zhu, dat lang geleden in China woonde als de jongste dochter in een gezin. Toen ze opgroeide had ze de vurige wens om te studeren in plaats van het huishouden te doen. Maar zij leefde nog in een tijd dat zo iets voor meisjes onmogelijk was. Maar Zhu was een slim meisje en kwam op het idee om zich als jongen te verkleden en ze slaagde er in om op deze manier dagelijks naar school te gaan. In haar klas zat een jongen die Liang heette en met hem raakte ze zeer goed bevriend. Spoedig begreep Zhu dat ze verliefd was op Liang en dat ze voor de rest van haar leven bij hem wilde blijven. Maar hoe kon ze dat aan Liang uitleggen, want deze jongen zag haar als een goede vriend. En toen bedacht Zhu het plan, dat Liang na het behalen van het diploma een baan zou zoeken en uiteindelijk naar haar vader zou gaan om de hand van haar zus te vragen. Op die manier zou zij toch dicht bij Liang kunnen blijven. Toen Zhu hem uiteindelijk zag komen om de hand van haar zus te vragen kon ze haar liefde voor Liang niet langer verbergen en vertelde ze hem dat zij een meisje was en nooit zonder hem zou kunnen leven. Liang was in eerste instantie hevig geschrokken door deze onthulling, maar uiteindelijk sloot hij haar toch in zijn armen. Zhu nam hem mee naar haar vader, maar toen Liang hem om haar hand vroeg vertelde deze dat zij reeds aan een andere man was beloofd. Niets kon hem op andere gedachten brengen. Liang stierf van verdriet en toen Zhu dit vernam, verloor ze alle lust om verder te leven. Ze veinsde toe te stemmen in het gearrangeerde huwelijk op voorwaarde dat de trouwstoet langs het graf van Liang zou trekken. Toen die stoet het kerkhof naderde brak er een noodweer los en Zhu rende naar het graf van haar geliefde. Toen ze daar aankwam brak een immense blikseminslag het graf open en Zhu sprong er in. Ogenblikkelijk stopte het noodweer en toen de familieleden het graf bereikten zagen ze slechts een lege kist. Maar op dat moment vlogen twee vlinders dansend en dartelend omhoog. En deze twee prachtige vlindergeliefden verdwenen voorgoed uit het zicht.

Van drie kunstenaars hebben we inmiddels de exlibris met het thema ‘Vlindergeliefden’ ontvangen: Elena Hlodec, Ulyana Turchenko en Vladimir Zuev. De laatste kreeg van ons de opdracht om een diptiek te maken (zie blz. 20). Hij heeft er een subtiel en sprankelend vormenspel van gemaakt, waarin geabstraheerde vleugels verwijzen naar een vlinder en het ritmisch met elkaar verbonden zijn. Binnen deze vlakken heeft hij suggestieve details aan gebracht die het verhaal ondersteunen en vooral de sfeer van het verliefden-gevoel tot leven brengen.Het gebruik van kleur in deze ets, en met name het zachte geel, zorgt niet alleen voor dieptewerking en accentuering, maar benadrukt onbewust het butterfly-gevoel.

Elena Hlodec toont in haar ets Vlindergeliefden het verhaal van de vlindergeliefden in een daverende en theatrale apotheose waarin de twee geliefden opstijgen uit het graf en samen voorgoed verdwijnen. In dit dynamische theaterspel hebben Zhu en Liang een plaats gekregen in een barokke entourage die duidelijk verwijst naar de Chinese cultuur. Gouden en zilveren kleurdetails maken het happy end in de performance van de vlindergeliefden tot een adembenemend schouwspel, zodat men deze grande finale niet snel zal vergeten.

Ook Ulyana Turchenko heeft in haar kleurenlitho het slot van het verhaal gekozen om te verbeelden. In een symmetrische compositie voert zij de vlindergeliefden ten tonele op het moment dat zij beiden uit het graf opstijgen. Sinds een paar jaar is deze, van oorsprong Oekraïense kunstenares in het exlibriswereldje bekend om haar ragfijn getekende kleurenlitho’s. Het wachten is nu op de vlindergeliefden van Chen Xiaofeng en Ivan Rusachek. En zo mogelijk gaan we op zoek naar meer Chinese kunstenaars die dit thema voor ons op een boekmerk willen verbeelden.

Agaath en Jos van Waterschoot