Jos Hendrickx (13 maart 1906 – 16 november 1971)
Sommige kunstenaars ontwikkelen een heel eigen gestileerde vorm in tekenen, ontwerpen en graveren, waardoor het werk vanuit de verte al herkenbaar is. Denk bijvoorbeeld aan het werk van de Tsjechische houtgraveur en lithograaf Vojtech Cinybulk (1915–1994), houtgraveur Anna Grmelova (1926–2000) uit Olomouc (Slowakije) of aan de houtgraveur en postzegelontwerper Anatoli Kalashnikov (1930–2007) uit Moskou. En dichterbij huis Victor Stuyvaert (1897–1974). Soms houden ze een leven lang vast aan de eigen stijl. Soms zie je ook een verdergaande ontwikkeling in de stilering van het werk. Dat lijkt me spannender. Kijkend naar het werk van de graficus, tekenaar, schilder en glazenier Jos Hendrickx (1906–1971) valt op dat hij in de periode na zijn opleiding bij Eduard Pellens in Antwerpen (1925–1929) aan het Nationaal Hoger Instituut voor Schone Kunsten en na nog vier jaar figuurschilderen bij baron Isidoor Opsomer in zijn eigen werk in de figuratie al naar een strakkere vorm zoekt. Je zou kunnen zeggen al voor de oorlog op zoek naar de weg van meer stilering, een beetje abstractie. Wel figuratie, maar met een eigen gezicht. In 1948 geeft de Antwerpsche exlibriskring een map uit met houtgravures van Jos Hendrickx. Als je die werken ter hand neemt en rustig beschouwt, wordt het al duidelijk. En je herkent het werk direct: dit is Jos Hendrickx.
Ondertussen is Hendrickx leraar geworden. Eerst in 1938 aan de Gemeentelijke Teken- en Vakschool te Beveren-Waas, van 1946 tot 1952 aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen en
van 1952 tot aan zijn pensionering in 1971 is hij een geliefd docent aan het Nationaal Hoger Instituut voor Schone Kunsten.
Liefhebbers van de kleine prentkunst kennen vooral de houtgravures, vrij zwaar door het gebruik van veel zwart in de afbeelding. Het graveren van prachtige letters is niet erg aan hem besteed op een enkele uitzondering na (zoals bijvoorbeeld het afgebeelde geboortekaartje uit 1943). Jammer dat we zo weinig het vrije werk van Hendrickx van na de oorlog en in andere grafische technieken niet op de hand hebben kunnen bekijken. De afbeeldingen van etsen, kopergravures en litho’s in de twee boeken over zijn werk (na zijn dood verschenen) bevestigen het vermoeden dat hij in de tweede helft van zijn werkzame leven als kunstenaar schitterend werk heeft afgeleverd. Dat geldt overigens ook voor zijn tekeningen en aquarellen en zijn werk als glazenier.
Vanaf 1933 tot ver na zijn dood is zijn werk met grote regelmaat tentoongesteld, al was hij zelf zeer bescheiden en zelfs terughoudend bij het verkopen van zijn werk.
Bomen, bosranden, bossen, tuinen, landschappen, mensen spelen een belangrijke rol in zijn vrije werk. Hij zag zijn werk niet als abstract, maar het is ook anno 2015 wel heel modern en vitaal.
Misschien laat Jos Hendrickx ons wel zien dat de discussie over figuratieve en abstracte kunst een onzin-discussie is.
Pieter Jonker
Meer lezen:
- Jos. Hendrickx. Catalogus retrospectieve tentoonstelling 9–31 december 1972 in Hasselt.
- Lotti van Leeuwen, Jos Hendrickx. Tentoonstellingscatalogus. Koninklijke Bibliotheek Albert I, 1978
Met dank aan Irma Bollen-Douchez. Zij wees mij enkele jaren geleden de weg naar haar leermeester Jos. Hendrickx door mij het eerst genoemde boek te schenken
